Een beetje kritisch naar jezelf kijken kan goed zijn. Maar soms ga je verder dan dat, of doet iemand anders dit vóór je. Ik ga vandaag iets schrijven over 'gaslighten".
Gaslighting is een (subtiele) vorm van manipulatie waardoor jij het idee krijgt dat je stom/fout/gek bent. Of aan jezelf gaat twijfelen. De term "gaslighten" komt van een oude film uit 1944, waarin een man zijn vrouw probeert te overtuigen dat ze gek wordt. Hij dimt bijvoorbeeld de lichten in huis op bepaalde momenten. Zelf houdt hij vol dat hij niets geks ziet aan het licht, waardoor de vrouw vaker gaat denken dat ze het zelf verkeerd ziet.
Dat is een vrij extreem voorbeeld misschien, maar het kan ook subtiel gebeuren, dit gaslighten. Bijvoorbeeld als je baas je ideeën enorm afkraakt als er mensen bij zijn, terwijl hij één op één heel enthousiast hierover is. Of je partner flirt met iemand anders, maar als je dit opmerkt krijg je een verbaasde frons terug. Alsof je gek bent.
Of wat denk je van (in dit geval mijn) moeder die altijd commentaar heeft op alles wat je doet, kleedt, eet en vooral laat? Maar doet alsof haar neus bloedt, als je daar een keer wat over zegt. Kleine dingetjes waardoor je aan jezelf gaat twijfelen, en alle drie voorbeelden van gaslighting.
Gaslighting zoals in de film hierboven is opvallend. Dat komt niet zo vaak voor in het echte leven. De lichtere vormen wel, en deze kunnen heel veel impact hebben. Het gaat erom dat je denkt: ik voel dit, maar hoor iets heel anders. Het gedrag is niet in lijn met je gevoel. Als het onmogelijk is om te praten over je gevoel, of als een ander boos wordt als je twijfels uit. Als het gedrag van een voor jou belangrijk persoon, een dierbare of naaste ervoor zorgt dat je aan je eigen gedachten gaat twijfelen, heet dat "gaslighten".
Als je terugkomt op een ruzie, en er wordt steeds wat anders gezegd dan wat er precies gebeurde, dan kun je jezelf afvragen of je te maken hebt met een "gaslighter".
Een tweede signaal is continue ontkenning, terwijl je voelt dat er iets aan de hand is. Bijvoorbeeld bij een relatie, als de een niet wil toegeven dat er een ander in het spel is, maar wel afstand wil. De ene partner blijft vragen wat er aan de hand is, maar krijgt geen echt antwoord. ‘Doe eens normaal’ en ‘je moet me vertrouwen’ is de respons. Ook hier hoor je dan het een en voel je het ander. Daar kun je echt uitgeput van raken.
Het is niet zo simpel dat er een dader en een slachtoffer zijn. Het gaat om de dynamiek tussen mensen. Waar de één wil manipuleren om de controle te houden en de ander onzeker of onervaren is en dus ruimte heeft om de twijfel toe te laten.
OK, maar hoe ga je er mee om? Een relatie zou je kunnen beëindigen, maar wat als je moeder/een familielid of je collega een gaslighter blijkt te zijn? Besef dat het gebeurt. Ik denk dat dit een van de belangrijkste dingen is om te doen. Besef en benoem het hardop. Zeg tegen degene: "wat er nu gebeurt is niet eerlijk". Probeer niet te laat te zijn met grenzen stellen voor jezelf. Spiegel de ander in het gesprek dat je hebt. Echt praten is belangrijk, net zo lang tot je de kern (van het gaslighten) raakt.
Als je iets wat niet waar is gewoon vaak genoeg herhaalt, wordt het vanzelf misschien wel waar. Dat is wat een gaslighter denkt en voelt. Omdat je er niet vanuit gaat dat je naaste of geliefde een leugenaar is, ga je aan jezelf twijfelen.
Iemand die gaslight, kan je zomaar onderuit halen, terwijl hij/zij direct daarna vrolijk vertelt dat hij/zij jou zo enorm respecteert of bewondert. Of ergens verkondigt dat jullie het zo goed geregeld hebben in het huishouden, terwijl je zelf zeker weet dat jij het merendeel doet. Huh?
Ook belangrijk: als iemand de hele dag vervelend en naar tegen je doet, kan je diegene steeds minder goed serieus nemen. Maar als je moeder de ene keer zegt dat je het zó goed doet met je kinderen, is de kans groter dat je duizenden kleine steekjes onder water van haar makkelijk accepteert.
En als laatste, helaas, deze geldt in het bijzonder voor vrouwen. Traditioneel gezien heeft een vrouw vaker de naam emotioneel of hysterisch te kunnen zijn. Een stereotype wat lang niet altijd klopt, maar wel vaak een rol speelt in gaslighten.
Je boosheid, hoe terecht deze ook is, kan daardoor worden weggeschoven als overdreven, hormonaal of "je moet wellicht gewoon ongesteld worden". Ook dit kan een (subtiele) vorm van gaslighten zijn.
Denk hier goed over na, en blijf altijd bij jezelf en je eigen gevoel: deze zijn er niet voor niets.
Liefs, Romy
Reactie schrijven